وحدت و کثرت

به این معنى که وحدت هست قاهر   نباشد کثرتى غیر مظاهر 

وجود اصل است و مساوق حق است و حق غیر متناهى است ؛ اعنى اجوف نیست و صمد است ؛ یعنى وجود حقیقت واحد بوحدت شخصى ذات مظاهر است و بسیط الحقیقه کل الاشیاء است که کثرات مقهورند و وحدت قاهر، این آب است که ((و من الماء کل شى ء حى )) و آنها کسراب بقیعه یحسبه الظماءن ماء حتى اذا جاءه لم یجده شیئا و وجد الله عنده .
بدان کثرتى که به ظاهر مشهود است در حقیقت اعتبارى است و وحدت حقیقى است یعنى در چشم توحید اهل الله تحقق جمیع عوالم غیر متناهى لحظات آن وحدت حقه حقیقه اند که همه مرایا و مظاهر، بلکه تجلیات و ظهورات و تطورات و تشئنات او سبحانه اند که کل یوم هو فى شاءن ، هو الاول و الاخر و الظاهر و الباطن حق مشهود است و خلق موهوم که فاینما تولوا فثم وجه الله.

منبع:باب هجدهم دفتر دل-شارح:استاد صمدی آملی