اشارت به روایاتى است که در مورد اقبال و ادبار عقل وارد شده است .
مراد از عقل همان خلق اول است و آن این است که :
در کتب اساطین عرفان ((اول ما خلق )) غیر از ((اول ما صدر)) است و صادر اول مقدم بر خلق اول است و از روایات نیز همین دقیقه استفاده مى شود.
ولى بنابر مبناى حکیم در مورد قاعده ((الواحد لا یصدر عنه الا الواحد)) آن است که از واحد حقیقى و بسیط الحقیقه من تمام الجهات ، صادر اول که همان عقل مجرد است تحقق مى یابد که بسیط عینى خارجى است ((و اذا کان العقل کان الاشیاء)). این صادر اول عقل کل است و مبداء همه اشیاء است .
ولى بر مبناى رصین عرفاى بالله ، صادر اول حقیقتى است که خلق اول یکى از شئون و تعینهاى آن است و کلمه ((خلق )) بر این مدعى خود دلیل قاطع و شاهد صادق است ؛ چه خلق تقدیر و اندازه است که با تعین مناسب است .
پس مفاد حدیث ((اول ما خلق )) این است که اول موجودى که به خلق و تقدیر ایجاد شد عقل است . لذا خلق و تقدیر در اول ما صدر ((صادر اول )) نیست و حرف حکما را در اینکه صادر اول همان عقل اول است تاءویلى دقیق است . پس بین صادر اول و خلق اول باید فرق نهاد. به رساله وحدت از دیدگاه عارف و حکیم حضرت مولى مراجعه فرمایید.
منبع:شرح دفتر دل