جامع و مطالبی پیرامون آن

شدى آگه ز جامع اندرین فصل   تو فرعى و بود جامع ترا اصل 

مراد از جامع اول یعنى صد و چهارده سوره قرآن که به عدد اسم شریف جامع است که شرح آن ذیل بیت ۳۷ همین باب گذشت . و مراد از جامع در مصراع دوم یعنى انسان کامل که حامل همه سور قرآنى است ، لذا انسان کامل اصل است و هم اشخاص نوع انسانى فروع این اصل اند.

تویى همواره در مرئى و منظر   به نزد جامعت اى نیک محضر
تو مشهودى و جامع هست شاهد   تو یکجایى و جامع در مشاهد

انسان کامل قرآنى در همه مشاهد حضور دارد که ولایت تکوینى مطلقه را حاوى است و مظهر اسم شریف ((ان الله على کل شى ء شهید)) است . لذا ما سوى الله مشهود این مظهر اتم ذات ربوبى حق است . از این لطیفه ربانى و القاء سبوحى مولایم فهم بنما که انسان کامل در هر عصرى را در همه عوالم و کلمات وجودى ، حضور و شهود تام است و غیب بودن در او راه ندارد و لذا او غایب نیست که ما در پشت ابر و حجابها قرار گرفته ایم و از دیدار چهره دلاراى شمس حقیقت انسان کامل بى خبریم و غایب بودن خود را به حساب وى آورده ایم.

منبع:جلد دوم شرح دفتر دل-شارح:استاد صمدی آملی