ملکات و اخلاق ثابت

هر چند صورت ظاهر عمل در اینجا حرکت است، راه مى رود حرکت است، فکر مى کند حرکت است، مى نویسد حرکت است، طواف مى کند، جهاد مى رود، تعلیم مى دهد حرکت است و همه احوال و اطوار او در این نشأه حرکت است و حرکت عرض است و متصرم است و دوام ندارد و پایدار نیست، ولکن از همین عرض ها در سر و باطن انسان اخلاق ثابتى به نام ملکات تقرر مى یابد و ساخته مى شود که حقیقت  و هویت انسان و قدر و ارزش آن همان حقائق و همان ملکات او است. یعنى این که فرمودند علم و عمل انسان سازند منظور از عمل، صرف همین حرکات ظاهرى نیست، آن نورى که در دل این اعمال قربه الى الله است، انسان ساز است.

گر نبودى مر عرض را نقل و حشر

فعل بودى باطل و اقوال قشر

این عرض ها نقل شد لون دگر

حشر هر فانى بود کون دگر

نقل هر چیزى بود هم لایقش

لایق گله بود هم سائقش

روز محشر هر عرض را صورتیست

صورت هر یک عرض را نوبتیست

ما با آن لب و حقیقتى که حاصل علم و عمل ماست که به ظاهر از أعراض بر خاسته اند محشوریم. این حقیقت به لحاظ این نشأه باطن است و در آنجا عین ظاهر مى شود که یوم تبلى السرآئر  است.

روز محشر هر نهان پیدا شود

هم ز خود هر مجرمى رسوا شود

دست و پا بدهد گواهى با بیان

بر فساد او به پیش مستعان

دست گوید من چنین دزدیده ام

لب بگوید من چنین بوسیده ام

پاى گوید من شدستم تا منى

فرج گوید من بکردستم زنا

چشم گوید غمزه کردستم حرام

گوش گوید چیده ام سوء الکلام

منبع: ولایت تکوینی