رساله لقاء الله

این رساله بسیار عزیز که قره العین و محبوب سلاک راه دوست و عشاق کوى یار است , در یکى از مسایل مهم و دقیق عرفانى یعنى[ ( لقاء الله] ) بحث مى کند .

حضرت استاد حفظه الله تعالى در اوایل رساله مقصد اصلى حرکت و سیر تکاملى انسان را لقاء الله معرفى مى کند و از غفلتى که جمع کثیرى از مردم را در خود غرق کرده و آنان را از هدف باز داشته است مى نالد و بر آنها مشفقانه نهیب مى زند که حرمان از حرم عشق و محبت تا کى و تا کجا رواست ؟ چرا به نواحى قدس و ریاض انس سیر و سفرى نداریم ؟ آیا گمان برده اید که بیهوده آفریده شده و مانند چهار پایان باید یکسره به فکر خوردن و لذت بردن باشیم و از لقاء خداوند غافل بمانیم ؟حاشاکم وکلا از این گونه گمانها .

استاد حسن زاده , بعد از تقدیم مطالبى از قبیل آنچه ذکر شد , آیاتى از کلام الله مجید را در باره لقاء الله که جمعا به ۲۸ مورد بالغ است , نقل مى کند . آنگاه به تفسیر و تبیین آنها مى پردازد . معظم له ابتدا نظر عده اى از مفسرین را که لقاء الله را به لقاء ثواب و عقاب خداوند تفسیر نموده اند مطرح و آن را مورد انتقاد قرار مى دهد و خاطر نشان مى سازد ما در تفسیر لقاء الله نیازى به تقدیر ثواب و عقاب و امثال ذلک نداریم بلکه لقاء الله ملاقات خود خدا جل على است , نه ملاقات ثواب و عقاب وى . البته و صد البته این نکته بر انسان عاقل زبان فهم پوشیده نیست که مراد به ملاقات خداوند رؤیت او با همین حاتسه بصر نمى باشد , چرا که لا یدرکه الابصار و هو یدرک الابصار و هو اللطیف الخبیر , بلکه مراد به آن همان گونه که در لسان رویات به وفور دیده مى شود , رؤیت قلبى و کشف حضورى و شهودى حق است که براى عبد به مقدار تقرب وى به حق تعالى حاصل مى گردد .

اینکه گفته مى شود (( به مقدار تقرب وى به حق تعالى )) براى آن است که شهود حق تعالى بالکنهه و الحقیقه و کما هو حقه , براى احدى میسور نیست که لا یحیطون به علما و عنت الوجوه للحى القیوم , و به قول حافظ :

عنقا شکار کس نشود دام باز چین کانجا همیشه باد بدست است دام را
کانجا همیشه باد بدست است دام را کانجا همیشه باد بدست است دام را
پس اگر براى کسى مشاهده و شهودى هست , به مقدار سعه وجودى و تقرب وى به حق است , نه مطلقا که ما عرفناک حق معرفتک .

استاد دام ظله در مراحل بعدى رساله شواهدى را چه به نظم چه به نثر در باره مطالب مذکور , از اساطین حکمت و عرفان نقل مى کند و نکاتى را پیرامون آنها بیان مى دارد .

یکى از مطالب مهمى که به مناسبت لقاء الله تبارک و تعالى در این رساله به تفصیل مورد بررسى قرار گرفته است , مسئله وحدت وجود است . استاد حسن زاده دام بقائه چهار معنى را از وحدت وجود ارائه , آنگاه به تایید یا تزییف آنها مى پردازد . و بعد از تعیین معناى مختار , آن را با ارائه و نقل مطالبى از کبار فن عرفان مشروحا بیان مى کند که براى مزید اطلاع باید به اصل رساله رجوع شود .

یکى دیگر از مباحث مهم این رساله کیفیت توفیق بین تنزیه حق تعالى از وحده عددیه و فرموده امام سجاد علیه السلام (( لک یا الهى وحدانیه العدد )) است که استاد در این باره با نقل روایات و بررسى و تحقیق اقوال بالاخره
چنین ابراز نظر مى کند :

[ ( همان گونه که وحده بدون آنکه خود عدد باشد , مبدأ اعداد است و به تکرر آن , مراتب عددیه تحقق مى یابد , وحده حقه حقیقیه نیز بدون آنکه از دیگر حقائق رنگى بخود بگیرد مبدأ آنهاست و به تکرر تجلیات او دیگر حقائق متحقق مى گردند , و گویا آنچه که در زبور آل محمد است یعنى (( لک یا الهى وحدانیه العدد )) به دین سر اشاره دارد .

البته لازم به ذکر است که استاد قبل از خاتمه رساله به جهت تناسب بحث به حقایقى از سوره توحید اشارت نموده و در این امر از روایات صادره از اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام و نیز از افادات عارف متأله میرزا محمد رضا قمشه اى و افادات آخوند ملا صدرا کمک مى گیرد , و در نهایت , خاتمه را به بیان دو امر اختصاص مى دهد :

۱ – نقل تعدادى اذکار و ادعیه که از حزنه علم الهى و اصلان به لقاء الله مأثور است

۲ – بیان آدابى که طالبان لقاء الله و فائزان به آن باید به دانها متصف باشند .

گفتنى است تألیف این رساله در تاریخ شانزدهم ربیع المولود سال ۱۳۸۹ هجرى قمرى پایان پذیرفت , و به مناسبت روى آوردن بحث , در اواخر جلد نوزدهم منهاج البراعه فى شرح البلاغه درج و براى اولین بار بحلیت طبع آراسته شد و بعد همراه با هفت رساله دیگر در مجموعه اى تحت عنوان (( هشت رساله عربى )) دو باره به طبع رسید .

منبع:مرورى بر آثار و تالیفات استاد فرزانه حضرت آیت الله علامه حسن حسن زاده آملى