انواع تجلیات بر قلب عارف

به بسم الله الرحمن الرحیم است   تجلى ها چو صرصر تا نسیم است 

صرصر، باد تند و باد سخت و شدید و سرد را گویند و نسیم ، باد ملایم و هواى خنک است .
بسم الله الرحمن الرحیم را در این باب تجلى خاص است که در تجلیات تجلى کرده است ، و خود را بصورت تجلیات حق متعال بر قلب عارف نشان مى دهد. و قلب عارف و اصل را نیز در این مشهد انقلابى خاص است که محل ظهور نزل الهیه است . همانگونه که عالم وجود در تجدد است ، عالم انفسى عارف را تجدد بى نهایت است .
تجلى را جناب عبدالرزاق قاسانى در اصطلاحات صوفیه چنین معنى کرد که : التجلى : ما یظهر للقلوب من انوار الغیوب آنچه که براى دلها از روشنیهاى غیب ظهور مى کند است . یعنى نور مکاشفه که از بارى تعالى بر دل عارف ظاهر مى شود. چه اینکه به خلقت جهان نیز گفته مى شود از باب اینکه عالم تجلى اوست و همه چیز را او آفرید.
یا مراد از تجلى ، انکشاف شمس حقیقت حق است تعالى و تقدس از غیوم صفات بشرى به غیبت آن . و تجلى را نیز همانند ترتیب در نظام هستى ، انواعى است که بحث آن مى آید.
مراد از ((تجلى ها)) در مصراع دوم ، همان حقایق ملکوتیه الهیه است که بر قلب عارف روى مى آورد؛ و همان نسائم قدسى است که شمیم جان او مى گردد. چنانکه بعضى گفته اند: التجلى رفع حجبه البشریه لا اءن یتلون ذات الحق عزوجل ، و الاستتار ان یکون البشریه حائله بینک و بین شهود الغیب .
تجلى هایى که در قلب عارف رخ مى دهد یا بى مثالند و یا با مثال ، که قسم اول بسیار سنگین است و موجب اضطراب و انقلاب عجیب او مى گردد ولى قسم دوم آرامبخش و ملایم است . در اولى او را همانند باد صرصرى در مى نوردد و مثل پر کاهى او را در فضاى غیر متناهى مى گرداند. ولى دومى او را مثل باد بهارى و نسیم شبانگاه نوازش مى دهد. بیان قسم اول از بیت بیست و سوم به بعد همین باب بیاید. ولى در مورد قسم دوم که تجلیات با مثال که نسیم گونه است از بیت دوم به بعد آمده است.

منبع»باب نوزدهم شرح دفتر دل-شارح:استاد صمدی آملی