هم رنگی مرگ با خود شخص

چنانکه در ابیات ملاى رومى ملاحظه فرمودید، در آغاز گفت: مرگ هر کس همرنگ  اوست  و هرکس از مرگ مى ترسد در حقیقت از خودش مى ترسد. سپس گفت: همه لذات و آلام و خوشیها و ناخوشیها در رستاخیز از نهاد خود انسان مى روید، که هر کس زرع و زارع و مزرعه خود و مهمان سفره خود است. چه، جزا نفس عمل است، چنانکه در حدیث شریف آمده است: انما هى اعمالکم ترد الیکم.

بعد از آن گفت: فعل همرنگ  جزا نیست، یعنى به ظاهر و نظر ابتدایى. و در این معنى چند مثال آورده است و این مثالها همه از امور دنیوى و طبیعى است. این کار را براى این غرض نموده است  که رفع اعتراض و ایراد در نسبت بین فعل اینجا و جزاى اخروى کند. لذا پس از تمهید آن مثالها، گفت: حمد حق مرغ جنت مى شود و و و .

اما در اثناى بیان عمل اینجا و جزاى آخرت، بیان مناسبت میان عمل و جزا را تا اندازه اى فاش کرد، که هرچند در بدو امر چنین مى نماید که فعل همرنگ جزا نیست  و لکن با دقت  و نظر معلوم مى گردد که فعل همرنگ  جزاست، که ذوق طاعت جوى انگبین مى گردد، و خشم نفسانى مایه نار جهنم است، و وعده فردا و پس فرداى تو سبب  انتظار تو در محشر مى گردد. لطایف  و نازک  کاریهایى که در این ابیات  به کار برده شد بسیار است. در حدیثى، از حضرت  امام صادق علیه السلام به این مضمون روایت  شده است  که حیوانات صور و مثل اعمال شما هستند.

منبع: معرفت نفس