حالات و مکاشفات سالکان الی الله

شده یکجایى هر جایى آندم   نه در عالم نه در بیرون عالم 

تمثلات و حالاتى پیش مى آید که به ظاهر در گوشه اى از اتاق نشسته است ولى در اطوار وجودى خود در حال سیر است که مربوط به باطن عالم است . چنانکه از عارفى بشنوى که بگوید در حال خلوت و سکوت نشسته بودم و در حالت خاص خود اینچنین در عالم سفر کرده ام و این حقایق را دیده ام با دیده استبعاد ننگرى که حق است و آن حال وى نه در عالم ظاهر است که مربوط به جان او و اطوار وجودى و شئون حالات اوست و نه در بیرون عالم است که در ذات اوست و ذاتش هم جزئى از این عالم است . البته هر چه مراقبت قوى تر باشد، اثر حال توجه بیشتر و لذیذتر و اوضاع و احوالى که پیش مى آید قوی تر است. در اشعار حضرت علامه آمده است :

مرا زین گونه حالاتست بسیار   نیارم گفتنش از بیم جاهل
به کتمانى نهانتر از نهانى   به سر آورده ام طى منازل
ولى تا دم بر آوردم ز دردم   دهنها باز شد چون عرق نازل
به یکسو شعله ور شد شر حاسد   به یکسو حمله ور شد طعن عاذل

و نیز در همین رابطه در رساله ((انسان در عرف عرفان )) فرمودند:
((بسیارى از آنچه که در ماوراى نشاءه طبیعت به انسان روى مى آورند بروز و ظهور ملکاتى اند که انسان به کسب یا اکتساب در مزرعه ذات خویش کاشته است چه هر کس زرع و زارع و مزرعه خود است ؛ و به عبارت دیگر مهمان سفره خود است که ((الدنیا مزرعه الاخره ))؛ پس بدان که ملکات مواد صور برزخیه اند، و به بیان گرانقدر شیخ اجل سعدى :

دهقان سالخورده چه خوش گفت با پسر   کاى نور چشم من بجز از کشته ندروى

چند واقعه اى که نقل کرده ایم همه از خود من برخاسته اند و بیرون از من نبودند، در کریمه لهم ما یشاءون فیها و لدینا مزید (سوره ق /۳۵) و در همین معنى جناب متاءله سبزوارى در شرح مثنوى معنوى چه نیکو فرموده است : ((وسایط در حشر همه ذاتیه و داخله اند، نه خارجه از ذات و باطن ذات نفوس مثل این عالم دنیا)) انتهى .

منبع:جلد دوم شرح دفتر دل-شارح:استاد صمدی آملی