همه چیز درمورد دعا

                                                                                                                بسم الله الرحمن الرحیم

قصد ما در این مقاله بیان هر آن چیزی است که مربوط به دعا است .
امام باقر(علیه السلام)میفرمایند:الدعا یرد القضاوقدابرم ابراما یعنی اینکه دعا(آنچنان است)که مقدرات حتمی الهی رادگرگون می کند!(اصول کافی،ج۴،ص۲۱۶)این دعا چیست؟که مقدرات الهی راهمچون معجزه ای دگرگون میسازد،قطعا دعایی که باعث به وجود آمدن یاتغییر در نظام آفاقی وانفسی میشود دارای رمز وراز ها وفوت وفن هایی است که دانستن آن خالی از لطف نیست.
قبل از هرچیزی باید به این موارد پرداخت که: معنای دعا چیست؟انواع دعا هادراسلام ؟وبیان اداب دعادرروایات.
دعا یعنی باخدای خود سخن گفتن .حالا این سخن گفتن میتواند درخواست حاجت باشد،میتواند درد دل باشد،میتواندفقط حرف زدن وانس پیداکردن با خدا باشد،دعامختص به زبان خاصی نیست وهرکس با هر زبان وگویشی میتواند دعاکند و….دعاوسخن گفتن با خدای متعال درهر صورت وهرقصدی که باشد برای انسان باارزش است وباعث رشد شخص میشود.
به تعبیری دعاقرآن صاعد است همان حرف زدن باخدای متعال است یک زمانی شما قران میخوانید این یعنی خدا دارد با شما صحبت میکند ،یک وقت شما دعامیکنیدشمادارید با خداوند حرف میزنید.
وقتی قران میخوانید این قران نازل است یعنی از بالا نازل میشود ووقتی شما دعا میکنید این صدای شمااست که صعود پیدا میکند.
درآیه۶۰سوره غافر خدای متعال مردم را به دعا کردن امرمیکندونوید اجابت میدهد،دراین آیه دعا نوعی عبادت محسوب میشودومفسران دعا را از سنخ عبادت میدانند وهرعبادتی راهم دعا خوانده اند.
وازه دعا ومشتقات آن ۲۱۵بار در قران به کار رفته است .

آداب دعا:
۱-وضو گرفتن
۲-روبه قبله بودن
۳-نماز خواندن قبل از دعا
۴-شروع دعا با بسم الله الرحمن الرحیم
۵-صلوات فرستادن بر محمد وآل محمد
۶-صدا زدن خداوند با صدای آهسته
۷-یادکردن نعمت های خداوند وشکرگزاری
۸-اقرار به گناه وتوبه
۹-اول برای دیگران دعا کردن(این مورد را مفصلا درآینده خواهیم گفت)
۱۰-توسل به اهل بیت عصمت وطهارت
۱۱-در پایان صلوات فرستادن وگفتن ماشالله لاحول ولاقوه الا بالله
امام جعفرصادق(علیه السلام) میفرمایند:
هرکس به سوی خدای متعال حاجتی دارد درآغازبر محمد وآل محمدعلیهم السلام صلوات بفرستد بعدحاجت خود را بخواهد وبایک صلوات دیگرآن را ختم نماید(تاباعث اجابت گردد). (وسایل،ج۴،ص۱۱۳۷)
امام جعفرصادق(علیه السلام)میفرماید:وقتی دعامیکنی ازروی دل وبااخلاص دعاکن،آنگاه یقین داشته باش که دعایت مستجاب میشود.(وسایل،جلد۴،ص ۱۱۰۵)
امام جعفرصادق علیه السلام میفرمایند:
کسی که دعا کندولی نام پیغمبر اکرم(ص)رانبرد،دعابالای سر او(همچون پرنده)بال میزند،همین که نام حضرت رابرد دعابالا میرود.(اصول کافی،ج ۴،ص۲۴۸)

اقسام دعا:
دریک تقسیم بندی دعا تقسیم میشود به؛
۱-دعای مأثور:دعاهایی که معصومین علیهم السلام بیان کردند وبه دست مارسیده است.
به یک عبارت دیگردعای مأثور دعایی است که متن وقالب ریزی آن دعا ازمعصومین علیهم السلام برای ما نقل شده وما نباید درآن تصرف کنید.
۲-دعای غیر مأثور،این مورد برخلاف تعریف بالااست،دعای غیر مأثور متن وحوه گفتن وقالب ریزی آن دردست خودانسان است،یعنی اینکه ما میتوانیم دعاهایمان رابه هرنحو وقالبی بیان کنیم .
مثل حاجت هایی که مردم باهرزبان وعبارتی بیان میکنند.تقسیم بندی دعاهای مأثور ازنظر زمانی:
۱-دعاهای مأثورموقت:یعنی دعاهایی که باید درزمان خاص خوانده شودمثل دعای عرفه یادعای ماه رمضان و….
۲-دعاهای مأثورغیرموقت:یعنی دعاهایی که زمان خاصی ندارند مثل دعای قنوت یادعای کمیل و…
دردعاهای مأثورغیرموقت میتوانیم این مورد را باتوجه حاجات تقسیم کرد به
الف:دعاهای مأثورغیرموقت برای حاجت های کلی مثلا کتاب های ادعیه را نگاه کنید موارد زیادی زا میبینید که نوشته فلان دعا را بخوان برای هر حاجتی که داری.
ب:دعاهای مأثورغیرموقت برای حاجات جزئی
مثلا برای ازدواج فلان دعا را بخوان،برای سردرد فلان دعا را بخوان و…
همانطور که دعا را ازنظر زمانی تقسیم کردیم،اننظرمکانی هم دعاتقسیم میشود.تقسیم دعا ازنظر مکانی:
۱-دعاهای مأثور برای مکان های خاص
یعنی اینکه درچه مکانی چه دعایی را بخوان
مثلا زمانی که وارد مکان مسجد میشوی باید این دعا را بخوانی «اللهم اغفرلی ذنوبی وافتح لی أبواب رحمتک»اول برای خودم دعا کنم یا برای دیگری؟
ما در ادعیه مأثوره و حتّی در آیات الهی در قرآن مجید می‌بینیم که داعی ابتدا نسبت به خودش و بعد دیگران دعا می‌کند، امّا نه به‌طور مطلق. آیات متعدّدی داریم؛ مثلاً در سوره ابراهیم می‌فرماید: «رَبَّنَا اغْفِرْ لی‌»؛ اوّل برای خودش دعا می‌کند، بعد دیگران را هم دعا می‌کند: «وَ لِوالِدَیَّ وَ لِلْمُؤْمِنین».[۱]در سوره نوح می‌فرماید: «رَبِّ اغْفِرْ لی‌ وَ لِوالِدَیَّ وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِناً وَ لِلْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِنات».[۲] یا به دعای بیست و چهارم صحیفه سجّادیه مراجعه کنید، امام زین‌العابدین(صلوات‌الله‌علیه) خیلی زیبا و مفصّل دعا می‌کنند، امّا اوّل خودشان را دعا می کنند. پس در تقدیم و تأخیر نسبت به کسی که می‌خواهی برای او دعا کنی، خودت را مقدّم کن.
چرا باید اول برای خودمان دعا کنیم؟
اگر دقت کنیددرقرآن وادعیه میبینید که این تقدم دعا برای خویش به طور مطلق نیست؛جایی که دعاکننده خودس رو مقدم میکند مصمون دعا غفران است،در بحث غفران وبخشش اول باید برای خودش دعا کند بعد دیگران.
حال سوال اینجاست که چرا ؟زیرا شخص دعاکننده اگر میخواهد دعایش مستجاب شود اول باید خودش را پاک کند واین پاکی وتطهیر با استغفار ایجاد میشود.بعداز خودت باید برای چه کسی دعاکنی؟
برای خاندانت وخانوادت
چرا؟
انسان زمانی که می میردوازاین جهان به جهان دیگری میرود،خودش میماند واعمالش،وقتی که ازاینجا به برزخ میرود،دربرزخ انقطاع کلی از دنیا پیدا نمیکند
ویک سنخ تعلقاتی مثل فرزندان وخاندان هنوز هستند وتاحدودی بانشئه برزخ ارتباط دارند.
چون این تعلقات وارتباط وجود دارد وفرزنددنباله وجودی انسان دراین عالم است، انگاربخشی از هستی شخص دراین دنیا گذاشته ورابطه با نشئه دنیا قطع نشده است.
ثمره دعا برای اهل بیتت به تو هم می رسد.
هرچه از این ارثیه(فرزندان)که گذاشته ام و فته ام صادرشود،بامن درارتباط است،اگرصالح باشد،اعمال صالحه اش به من هم میرسد؛چون اعمال او به تربیت کردن من بستگی داشته ومحصول کارمن است واگر نعوذ بالله صالح نباشد ……دعای انبیا در حق اهل بیتشاندر سوره ابراهیم دارد: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذی وَهَبَ لی‌ عَلَى الْکِبَرِ إِسْماعیلَ وَ إِسْحاقَ إِنَّ رَبِّی لَسَمیعُ الدُّعاء».[۳] حالا که می‌خواهد دعا کند، می‌گوید: «ربّ اجْعَلْنی‌ مُقیمَ الصَّلاهِ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی‌ رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءِ».[۴] می‌فرماید: «ربّ اجْعَلْنی‌ مُقیمَ الصَّلاهِ» اوّل برای خودش، «وَ مِنْ ذُرِّیَّتی» بعد بچه‌ها و وابستگانش، بعد هم می‌گوید: «رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءِ». قبلش هم داشت: «إِنَّ رَبِّی لَسَمیعُ الدُّعاء»، بعد هم می‌گوید: «رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءِ».
سلام : صور سه‌گانه دعا برای غیرصورت اوّل: حاجتی را برای خودش بخواهد و همان را برای غیر هم بخواهد و بین خودش و دیگری فرقی هم در دعا نگذارد. البته در غیر از غفران، باید دیگری را مقدّم کرد، امّا در غفران همیشه خودشخص مقدّم است. آیات قرآن هم همین را مطرح کرده بود.
صورت دوم: غیر را بر خود مقدّم داشتن و اصلاً حاجت خودرا ذکر نکردن و فقط از خدا حاجت او را بخواهم. چرا این کار را می‌کنم؟ جهتش این است که از معصومین به ما رسیده است که اگر شما از خدا حاجتی را برای غیر بخواهید، خداوند چندین برابر به شما عنایت می‌کند. پس انگیزه من از این‌که غیر را بر خودم مقدّم می‌دارم و خودم را حذف می‌کنم، این است که می‌خواهم چندین برابر نصیبم شود.صورت سوم:که بالاتر از همه است، «ایثار در دعا» است. شاید این تعبیر را نشنیده باشید؛ «ایثار در دعا» یعنی فقط برای غیر بخواهم و هیچ نظری به خود نداشته باشم.
سلام : تفاوت قرآن بادعا:
خداوند در قران میفرماید؛( وتنزل من القران ماهو شفاورحمه للمومنین ولایزیدالظالمین إلا خسارا)«قران برای مومنین شفااست وبرای ظالمان جز خسران ندارد»
پس اگر انسان ظالم باشد قران برای او فایده ای ندارد،امادعاچنین نیست بلکه دعای کافرزودترمستجاب میشود،زیراخدادوست نداردصدای اورا بشنود،هرگاه مومن دعامیکند،خداوند میفرماید؛حاجتش را نگه دارید،زیرادوست دارم صدای این مومن را بشنوم.
دعا درمانی در طب سنتی ما چهار رکن اساسی دارد:
۱.خواندن دعا با گذاردن دست بر سر بیمار
۲.تعویذ (دعای مکتوب)
۳.انتقال دعا به آب یا مواد خوراکی
۴.دعا از راه دور
دریک تقسیم بندی دیگر دعاتقسیم میشود به؛
۱-حرز
حِرز، در لغت به معنای محصور و محکم، در اصطلاح به پاره‌ای از آیات، اذکار، اوراد و ادعیه مأثوری که برای حفظ جان و مال از آسیب‌ها می‌خوانند یا به ‌صورت مکتوب با خود حمل می‌کنند گفته می‌شود.
درروایات خواص زیادی راجع به حرزامام جوادعلیه السلام،حرزحضرت عباس علیه اسلام،حرزامام علی علیه السلام و…بیان شده است که میتوانید روی سایت مصباح کربلا خواص این حرز ها را ببینید.
۲-رقیهرقیه شرعی :تلفظ وردهای دعایی، حاوی آیات قرآنی و دعاهای مشروع مانعی ندارد و روا می باشد.
وغالبا باکلمه(رقی ومشتقات آن شروع میشود).مثل موقعی که رسول  الله  صلی  الله  علیه  وسلم دچار بیماری  گشت، جبریل  علیه السلام سه مرتبه دعای: (بسم الله أرقیک من کل شیء  یؤذیک و من  شر کل نفس أو عین  حاسد الله یشفیک  بسم الله أرقیک) یعنى: (ای پیامبر- با  نام خداوند شما را از گزند هر آنچه  که آزارتان می دهد و از گزند هر فرد یا چشم حسدورز به پناه خداوند می سپارم؛خداوند بهبودی کامل را ارزانی  تان بفرماید؛و من با نام خداوند شما را به پناه او (خداوند)می سپارم)را برای ایشان زمزمه  نمود.
رقیه غیر شرعی :
رقیه غیر شرعی و ممنوعه مانند، وردهای حاوی عبارت های نامفهوم و یا وردهایی که نام های جن ها و سایر نام های ناشناخته در آنها درج شده  است.۳-تعویذ
«عوذه» یعنی چیز یا کسی که به آن پناه برده شود، و «تعویذ» یعنی در پناه درآوردن.
غالبا تعویذباکلمات(عوذ ومشتقات آن شروع میشود)
محققی ژاپنی به نام دکتر ایموتو در گزارش خود میگویدکه آب قابلیت نسخه برداری و حفظ اطلاعات داردونسبت به هر عمل وحرفی واکنشی رانشان میدهد،مولکول های آب با شنیدن کلمات زشت شکل زشتی را پیدا میکنند وباشنیدن کلمات خوب،به شکل زیبایی خودشان راتغییر میدهند.
آیا نظرات او یکی از تحلیلات آیه ۳۰ سوره انبیا نیست:
«وَجَعلنْا مِن الْماء کُل شیء حَی»«امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:عَلَیکَ بِالدُّعاءِ فَاِنَّه شِفاءٌ مِن کُلِّ داءٍ.همیشه خودت را به دعا ملزم کن، دعا شفادهنده هر درد و بیماری است. (اصول کافی، ج ۴، ص ٢١٧)
سلام : وقتی دعا میکنید که حاجتی از شما برآورده شود، اگر خدای متعال آن دعا را مستجاب کند، استجابتش این است که ابزارهای مادّی و عادّی و معمولىِ این خواسته، جور میشود. یعنی خدا جور میآورد.  همه وسایل عالم از این قبیل است. بنابراین، دعا موجب نشود کسی تنبلی کند. دعا موجب نشود که کسی از دانش و علم و ابزار مادّی و علّت و معلولِ طبیعی، دست بشوید؛ نه. دعا رقیب آنها نیست، بلکه در طول آنهاست. دعا، جور آورنده آنهاست.
البته غالباً این طور است. ضمناً بعضی مواقع، خدای متعال معجزه هم نشان میدهد که آن بحث دیگری است. معجزه در موارد استثنایی رخ میدهد و در غیرِ مواردِ استثنایی، دعا جور کننده روال عادّی است.

نویسنده ومحقق: سعید یزدان پناه (با تایید هیئت علمی مجتمع مصباح کربلا)

 

مقالات مرتبط

پاسخ‌ها

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *